Rasa jest pojęciem opartym na fenotypie, a nie na genotypie.
Rasy psów i kotów zostały wyhodowane przez hodowców poprzez stosowanie określonych metod hodowlanych, zazwyczaj było to wycofywanie z hodowli osobników nie spełniających kryteriów, do których dąży hodowca wg narzuconego przez siebie wzorca lub organizację, do której przynależy.
W ten sposób człowiek przyspieszył ewolucyjny proces wydzielania się ras, polegający na tworzeniu różnic genetycznych pomiędzy populacjami jednego gatunku.
Współczesna biologia molekularna ustawicznie dostarcza dowodów, że cały czas występują genetyczne polimorfizmy, wynikające z lokalnie (i czasowo) utrzymujących się różnic w wartościach przystosowawczych różnych genotypów warunkujących zauważalne odmienności fenotypowe, w szczególności wszelkie zmiany w fenotypie widoczne są stosunkowo szybko u małych zwierząt (psy, koty), które spowodowane mogą być m.in. najogólniej mówiąc wpływem środowiska.
Niewątpliwie należy podkreślić wpływ sposobu odżywianie i karm dla zwierząt, pozostających poza wszelką kontrolą pod względem ich jakości , deklarowanej przez producentów zawartości, bakteriologii itd. jak również skażenia środowiska, zatem i pożywienia, wody, powietrza.
Powyższe przyczyny w połączeniu z naturalnym procesem ewolucyjnym powodują, że zmiany w przyjętych wzorcach ras wymagają stałego uszczegóławiania. Nazywamy to plastycznością fenotypową obejmującą szereg zmian morfologicznych, fizjologicznych, czy behawioralnych.
Przyjmuje się, że fenotyp jest to zestaw wszystkich cech, wykształconych w trakcie rozwoju danego organizmu, które można opisać i skategoryzować. Stanowi on zewnętrzny przejaw aktywności genów, czyli genotypu. Typowymi cechami fenotypowymi są cechy morfologiczne, czyli budowa ciała, wzrost, waga, kolor włosów i oczu, odcień skóry, kształt uszu lub innych części ciała. Duża część fenotypu osobnika nie jest jednak widoczna na pierwszy rzut oka.
Skłonność do chorób, zwłaszcza genetycznych, grupa krwi, płodność, czy temperament również zależą od tego, co znajduje się w genach i wchodzą w skład fenotypu i oczywiście przyjętych wzorców ras psów jak i kotów.
Poza plastycznością fenotypową, na fenotyp mogą również wpływać mutacje, czyli nieprawidłowe zmiany, zachodzące w materiale genetycznym. Zmiany te mogą prowadzić do powstawania nieprawidłowych form białek, kodowanych przez zmutowane geny, w wyniku czego dochodzi do chorób genetycznych lub powstawania wad wrodzonych. Część mutacji może być dziedziczona z pokolenia na pokolenie, część zaś powstaje już w trakcie życia danego osobnika np. pewne rasy psów czy kotów są powiązane z występowaniem w danej rasie ściśle określonych chorób, berneński pies pasterski, cavalier king charles spaniel, ragdoll, i wiele innych.
Występuje również zmienność adaptacyjna, modyfikacyjna.
W dziedzinie, która zajmuje się hodowlą i użytkowaniem zwierząt, czyli w zootechnice, przyjęto, że rasa to grupa zwierząt tego samego gatunku, która powstała w wyniku działalności człowieka, dążącej do uzyskania pożądanych cech użytkowych i pokrojowych zwierząt, przekazywanych dziedzicznie potomstwu.
Zakłada się, że liczba osobników spełniających kryteria w danej rasie powinna wynosić ok 5000, zarówno po stronie męskiej jak i żeńskiej, żeby móc powiedzieć, że taka grupa zwierząt tworzy rasę, częstokroć jest to warunek trudny do osiągnięcia, dlatego wcześniej, przy mniejszej liczbie osobników spełniających dane kryteria uznaje się rasę. Przykładem może być powstanie rasy kotów Ragdoll, w tym przypadku wcześniej uznano i przyjęto tą rasę.
Tak więc z różnych punktów widzenia, działania człowieka na płaszczyźnie tworzenia ras są podobne.
W tej chwili są już po wielu latach przyjęto określone wzorce ras psów i kotów przez organizacje kynologiczne i felinologiczne. Nie ma monopolu na to, jaki wzorzec rasy przyjmie dana organizacja, choć w większości przyjęte wzorce są podobne lub identyczne.
I tak jest na całym świecie.
